Yük Gemilerinde Intact ve Damage Stabilite Gereklilikleri

Bu yazımızda Intact ve Damage stabiliteye bir göz atacağız. Her zamanki gibi bazı terimleri ingilizce kullanmamın sebebi denizcilik dilinin ingilizce olmasıdır. Intact, kelime anlamı olarak “bozulmamış, dokunulmamış, eksiksiz” anlamına gelir ki, bu stabilite durumu geminin standart/hasarsız stabilite durumudur. Damage Stability’de ise “damage” kelime anlamı “hasar” olup geminin hasar aldığı durumdaki stabilitesi incelenir.

Bir geminin sabit ve dik (upright) konumda olduğu varsayılabilecek tek zaman kuru havuzda olduğu veya denize indirilmeden önceki zamandır. Denize açıldıktan sonra gemi, çeşitli dış ve iç değişikliklerin etkilerinin yanı sıra farklı çevresel koşullara da dayanmak zorundadır.

Bir gemi her zaman deniz suyu, rüzgar, iç ağırlığı, serbest yüzey etkisi gibi faktörlerden kaynaklanan çeşitli kuvvetler tarafından etkilenir. Bu nedenle, bir geminin her zaman ve her koşulda dengede ve su üstünde kalması son derece önemlidir.

Stabil Gemi

Gemi dengesi, basit bir ifadeyle, gemiye bir dış kuvvet uygulandığında veya gemiden bir dış kuvvet kaldırıldığında, geminin orijinal durumuna veya dik durumuna dönme özelliği veya eğilimi olarak tanımlanabilir.

Bir gemi, geminin ağırlık merkezinden aşağıya doğru etki eden ağırlığı, suyun kaldırma kuvvetinden yukarıya doğru etki eden kuvvetine eşit olduğunda ve bu kuvvetlerin her ikisi de aynı dikey çizgide olduğunda dengededir.

Bir gemi, harici bir kuvvet uygulandığında veya kaldırıldığında, ağırlık merkezi geminin metacenter noktasının (M) altında ve aynı konumda kalırsa, dik ve kararlı hale gelecektir. Gemi meyillendiğinde, yüzdürme merkezi B’den B1’e kayar, bu da bir moment yaratır ve düzeltme kolu (righting arm veya GZ kolu olarak da bilinir) gemiyi orijinal konumuna döndürerek dengeli hale getirir.

Bir gemi iki önemli stabilite kriterini yerine getiriyorsa denize elverişlidir ki bunlar Intact ve Damage Stability koşullarıdır.

Geminin Sağlam (Intact) ve Hasarlı (Damage) Stabilitesi için Gereklilikler

Intact Stability

Bir yük gemisi için intact stabilite gereklilikleri aşağıdaki gibi:

• İlk GM değeri (initial GM) veya metasentrik yükseklik (ki metasentrik yükseklik GM’i ifade eder) 0,15 m’den az olmamalıdır.
• Doğrultma kolu (righting arm), yani GZ en az 0,2 m ve angle of heel (GMZ açısı, meyil) Ѳ ≥ 30° olmalıdır.
• Maksimum GZ kolu tercihen >30° meyilde oluşmalı ancak 25°’ den az olmamalıdır.
• GZ eğrisinin alanı en az aşağıdaki gibi olmalıdır:
  • a) Ѳ = 30°’ ye kadar 0,055 m radyan
  • b) Ѳ = 40°’ ye kadar 0,090 m radyan
  • c) 30° ile 40°arasında veya 30° ile su basma açısı (downflooding angle, gemide hava geçirmez şekilde kapatılamayan açıklıkların su altında kaldığı açıdır) arasında 0.03 m radyan.

Damage Stability

Hasar stabilite kriteri gemiden gemiye değişir ve buna ilişkin gereklilik SOLAS bölüm II-1’de verilmiştir.

Uygulanabilir olan tüm kriterler altında, gemi marjin hattı hasardan sonra su altında kalmamalıdır. Marjin hattı açık güvertenin 75 mm altına çizilen hayali bir çizgidir.

Sağlamlık ve hasar stabilitesi geminin genel stabilitesini belirleyen çok önemli faktörlerdir.