Geminin konumunu bilmek bir zabitin en temel görevleri arasında yer alır. Seyir cihazlarımızın bir parçası olan GPS ise bu görevi kolaylaştırmak için vardır ki, üzerinde bulunduğumuz enlem ve boylamı yaklaşık 10 metre hata payı ile saptayabilmektedir.
GPS dünya üzerinde en çok kullanılan uydu-tabanlı konumlandırma servisi statüsünde. 20.200 km irtifada, 6 farklı yörüngede toplam 24 uydudan oluşan bu sistem, en az 3 uydusundan veri alarak yersel ucun konumu bulabiliyor. DGPS (Diferansiyel GPS) olarak karşımıza çıkan sistem ise 3 uydu + 1 sabir yer terminali ile daha kesin konum sağlanması amacıyla kullanılıyor.
Peki neden dünyada en çok kullanılan dedim? Çünkü tek uydu-konumlama sistemi GPS değil. GPS sistemi, ki özgün adı NAVSTAR GPS, hakları tamamen Amerika Birleşik Devletleri Uzay Kuvvetleri’ne ait askeri bir sistem. Bunun dışında Rusya’nın GLONASS, Çin’in Beidou, Avrupa Birliği’nin Galileo gibi uydu sistemleri mevcut.
Seyir esnasında ABD’nin vermiş olduğu askeri bir karar ile, Çin’in uydu frekanslarını engelleme girişimi ile ya da seyir yapılan bölgedeki parazit dolayısıyla GPS sinyali kaybedilebilir.
ABD’nin 2018’de yayımladığı rapora göre Güneydoğu Akdeniz; Mısır, Süveyş Kanalı, Kıbrıs çevresi ve hatta Karadeniz gibi bölgelerde GPS sinyalinin kaybı birçok gemi tarafından rapor edilmiş. ABD Sahil Güvenliğine ait, GPS hatalarının kaydedildiği internet sitesine baktığım zaman da Amerika’nın Atlantik kıyılarından Avustralya’ya; Hollanda’dan İtalya’ya birçok bölgede sinyal kaybının rapor edildiğini gördüm.
Sonuç olarak böyle bir durumla her an karşılaşabileceğimizi biliyoruz ve gerçekleştiği zaman hızlı aksiyon almamız gerekiyor. Peki ne yapmalıyız?
İkinci GPS Alıcısı
Gemilerde 2 farklı GPS alıcısı bulunur. Sorunun cihazdan kaynaklanması ihtimaline karşı diğer GPS’e geçin. GPS alıcılarının yanında bir anahtar bulunabileceği gibi, pozisyonunuzu ECDIS’de görmek için ECDIS ayarlarından sensörlere giderek diğer GPS cihazını seçmeniz gerekebilir.
ECDIS Dead Reckoning (Parakete) Modu
GPS sinyali her iki cihazda da kaybedilmişse ECDIS’in parakete seyir hesabına başvurabiliriz. O an nerede olduğumuzu, karaya göre hızımızı (SOG-Speed Over Gorund) ve karaya göre rotamızı (COG-Course Over Ground) bildiğimizden ECDIS yaklaşık konumumuzu hesaplayarak pozisyon bilgimizi gösterebilir. Harita üzerindeki pozisyonunuzu kaybetmemeniz gereken kanal geçişi, sığ sular ve trafiği yoğun bölgelerde saniyeler içinde uygularsanız hayat kurtarıcı olabilir.
Yersel Seyir Yöntemleri
ECDIS DR modu dışında RADAR ve/veya pusula ile kerteriz alarak konumuzu belirleyebiliriz. Gözümüzle görebildiğimiz veya RADAR’da gözüken sabit bir cisimden olan uzaklığımız RADAR’ın VRM (Variable Range Marker) fonksiyonu ile; o cisme olan açımız EBL (Electronic Bearing Line) fonkisyonu ile ölçülmeli ve veriler kağıt haritaya işlenerek konumumuz elde edilmelidir. Belli aralıklarla konum alınarak rotamız takip edilebilir; 45°-45° veya 30°-60° gibi kerteriz yöntemleri ile yalnızca hızımız ve cisme olan açımız işlenerek konumumuz saptanabilir.
Göksel Seyir Yöntemleri
Eğer açık denizdeysek, kerteriz alabileceğimiz hiçbir kara nesnesi yoksa, göksel bir nesnenin (Güneş gibi) ufuk çizgisinden olan açısal yüksekliği ölçülerek ve birtakım düzeltmelerden geçirilerek konumumuz saptanabilir. Bunun için her gemide sekstant dediğimiz, ufuk çizgisi ile gök nesnesi arasındaki açısal mesafeyi ölçen cihaz bulunur. Aynı zamanda gerekli bilgileri bulacağımız, o yıla ait Almanak da köprüüstünde mevcuttur. Yaklaşık enlem ve boylamımızı, hızımızı ve rotamızı bildiğimizden analitik yöntemler ile de seyre devam edilebilir.
Ilgın'ın Seyir Defteri 